Home Wat is logopedie ? Stem / stemklachten Verstaanbaarheid Andere problemen Timmy Hartmann Hoe werkt het ? Verwijzing & Vergoeding Presentatietraining LaxVox Aanmelden & Contact

De methode LaxVox heeft een meerwaarde binnen de stemtherapie. De methode is echter nog niet algemeen bekend. Timmy Hartmann en René Weide hebben in het kader van de opleiding stemspecialisatie aan de Hogeschool van Utrecht (2012) deze methode vertaald en uitgelegd. Het doel is dat meer mensen er kennis mee kunnen maken en hem kunnen gaan gebruiken.

Op deze website staat de achtergrond en uitleg van de methode en ervaringen van gebruikers. Het adres waar de slangen kunnen worden besteld staat aan het eind van de tekst vermeld. Tevens zijn er 2 formulieren te downloaden met uitleg voor patiënten over wat en hoe van de LaxVox.

• Inleiding
• Wat is nu precies de LaxVox
• Doel
• De theorie
• Conclusie
• Instructies voor de LaxVox techniek o.l.v. de therapeut
• Eigen ideeën en ervaringen
• Begeleiding door de therapeut
• Effectstudies
• Contact

U kunt de volgende pdf bestanden downloaden en uitprinten om mee te geven aan patiënten en cliënten

LaxVox stemtraining - Wat

LaxVox stemtraining - Hoe




Als studenten “Stemspecialisatie” aan de Hogeschool van Utrecht hebben wij, Timmy Hartmann en René Weide, een product gemaakt. Wij hebben gekozen voor het vertalen en uitleggen van de LaxVox-methode waardoor meer mensen er kennis mee kunnen maken en het kunnen gaan gebruiken aangezien wij zeer positief zijn over het gebruik van de LaxVox.

Wij hoorden van de LaxVox tijdens de workshops van Mevrouw Marketta Sihvo en dr. Ilter Denizoglu op de PEVOC in Groningen[2007], Dresden[2009] en in Marseille[2011]. Mevr. Sihvo is spraakpatholoog / stemtherapeut in Finland [Universiteit van Tampere] en gebruikt de LaxVox-methode. Deze al bestaande methode ging Mevr. Sihvo weer gebruiken omdat er een wachtlijst was voor stempatiënten bij haar kliniek in Tampere. Met slechts één stemtherapeut in de kliniek werd besloten het aantal therapiesessies terug te brengen van 20 of meer naar 5. Er werd gekozen voor de duidelijke en begrijpelijke holistische methode van LaxVox. Hiermee waren de vele losse oefeningen niet meer nodig. Mensen konden zelf thuis stemverbeterende oefeningen doen. De positieve ervaring van mw. Sihvo met het gebruik van LaxVox wordt ondersteund door onderzoeken naar de LaxVox-werking door dr. Ilter Denizoglu, KNO-arts in Izmir [Turkije].

Het principe om door een rietje of buisje te foneren is in Scandinavische landen maar ook in Amerika al langer bekend [semi-occlusion of the vocal tract]. Eerste ervaringen met door een buisje foneren gaan terug naar het begin van de vorige eeuw. Het principe wordt in 1904 al door Spiess[achtergrond is ons onbekend] genoemd en gebruikt. In het boek “Speech and Voice: their evolution, pathology and therapy” door Leopold Stein uit 1942 wordt de methode van Spiess genoemd.

In zowel Finland als Duitsland werden vergelijkbare methoden gebruikt. De Finse professor Antii Sovijärvi ontwikkelde “het foneren door een buis” verder. Dit was in de jaren 60 van de vorige eeuw. Ook andere namen worden in de literatuur genoemd als het gaat om onderzoek naar “fonatie door een buis”: professor Anne-Marie Laukkanen en professor Susanna Simberg, beiden uit Finland. Mw. Sihvo is in 1990 in Tampere gestart met het gebruik van LaxVox in haar kliniek.

Op de PEVOC van Dresden(2009) propageerde professor Ingo Titze van de universiteit van Iowa het foneren door een rietje met een diameter van 2 -7,5 mm en een lengte van 11 – 30 cm. Hierbij wordt geen water gebruikt maar het achterliggende principe[semi-occlusion] is hetzelfde. Er is de laatste jaren steeds meer aandacht gekomen voor deze methoden, met name voor de LaxVox. Hier wordt ook al veel gebruik van gemaakt maar tijdens studiedagen blijkt dat er ook collega’s zijn die er nog nooit van gehoord hebben. Ons doel is daarom om meer mensen kennis te laten maken met deze stemmethode en de gebruiksvriendelijkheid ervan.






Lax = vrij, Vox = stem, Lax Vox betekent dus: .

Heel in het kort komt het op het volgende neer:

Je hebt nodig: een siliconen slang van 35 cm lang met een doorsnee van 9-12 mm en een flesje[50 ml] gevuld met 2 tot 3 cm water. De slang wordt in het flesje met water gedaan. De patiënt doet het andere uiteinde van de slang in de mond, tussen de tanden en op de tong. Hij sluit zijn lippen om de slang en maakt geluid door de slang.





Eigenlijk is er maar één doel: het bereiken en gebruiken van de doelstem. Er zijn veel manieren waarop die beschreven kan worden. Het belangrijkste is het verkrijgen van efficiënt stemgebruik: de stem bezit draagkracht, is gemakkelijk te maken, klinkt prettig en is voldoende belastbaar.

De LaxVox is een die gemakkelijk te volgen en aan te leren is. Het is voor de stempatiënt eenvoudig om thuis uit te voeren. Er is niet veel om te onthouden en te doen op hetzelfde moment. Een perfect getraind oor van de patiënt is niet persé noodzakelijk.



Om de theorie en werking van de LaxVox uit te leggen, kiezen wij voor de lezing van Mevr. Marketta Sihvo en dr. Ilter Denizoglu. Wij vertalen de theorie van Mevr. Sihvo in het Nederlands. Wij hebben hiervoor toestemming aan haar gevraagd en gekregen.






Foneren door een slang in water geeft de volgende effecten:


Bij normale fonatie ontstaat druk op de stemplooien door de adem die van onderen tegen de stemplooien duwt, subglottische druk. De stemplooien komen in beweging en er ontstaat geluid. Door het foneren door een slang in een flesje water wordt de luchtdruk boven de stemplooien, de supraglottische druk, vergroot. Dit heeft het volgende effect:

• De minimum druk die nodig is om te foneren wordt lager.
• De stemplooien kunnen sneller en makkelijker openen en sluiten.
• De sluitingsfase van de stemplooien wordt verlengd.
• De contactzone van de stemplooien wordt vergroot, ze sluiten beter.
• De trillingsefficiëntie verbetert.
• De intensiteit van het geluid verbetert.

De slang zorgt ervoor dat de stemweg wordt verlengd waardoor:

• De eerste formant verlaagd wordt.
• Er makkelijker geluid kan worden gemaakt dicht bij de eerste formant.
• Er minder druk nodig is om geluid te produceren.
• Er minder inspanning gepleegd hoeft te worden voor een goede fonatie.

De hoogte van de larynx heeft effect op de eerste formant, het timbre van de stem en deels op de luidheid. De stand van de larynx is dus een belangrijk onderdeel van stemtherapie en zangtraining. Hypertoon stemgebruik kan onder andere veroorzaakt worden door een te hoge larynxpositie. De LaxVox zorgt automatisch voor een comfortabele lagere larynxpositie.
Wat is het effect van een lagere larynx?

• Stemplooien zijn [waarschijnlijk] dikker wat een lagere F0 = grondtoon geeft.
• Het slijmvlies rond de stemplooien is losser wat een betere slijmvliesgolf geeft. Dit heeft een betere sluiting tot gevolg De stemintensiteit neemt toe en er is een doorgaande fonatie.
• Door het verminderen van de spierspanning verbetert de controle over de musculus thyroarythenoideus [= musculus vocalis].
• De resonantie ruimte vergroot t.g.v. de verlengde stemweg, vergroting van de keelholte, het heffen van het verhemelte, de voorwaartse positie van de tong, en het afvlakken van de valse stemplooien.
• Het hyoid ontspant zich meer waardoor de tong naar voren gaat.
• De abdominale ademing ontstaat op een natuurlijke manier.

Ontspanning is de sleutel en een onvermijdelijk vereiste voor een goede stem. Ontspanning kan op vele manieren verkregen worden. Een ontspannen houding is nodig voordat met de LaxVox wordt gestart. Eutonie van lippen, kaak, tong, hoofdstand, nek, hals, schouders en rug is hierbij van belang.


Veranderen van gewoontes door middel van proprioceptieve biofeedback. Een nieuw bewegingsgevoel zorgt voor het veranderen van gewoontes. Het wordt makkelijker de resonantieruimtes en de subglottische druk te voelen en te sturen. Het verbetert een gevoel voor symmetrische adductie [naar elkaar bewegen] van de stemplooien en geeft ontspanning. Het omzetten van luchttrillingen in geluid verloopt efficiënter.


De LaxVox zorgt voor een betere buik – middenrif ademing door:

• Ontspanning van de secundaire ademingsspieren.
• Het laten afnemen van spanning in nek en schouders.
• Verbetering van de positie van larynx, hyoid en tong t.o.v. elkaar.

De LaxVox is een holistische therapie voor zowel functionele als organische stemstoornissen zoals stemplooiknobbels en poliepen, psychogene dysfonieën, afonieën en stemplooiverlammingen. De methode is ook goed pré- en postoperatief te gebruiken [sandwich-therapie.]

De LaxVox is een goede methode voor stemprofessionals. Het helpt met de warming up en de cooling down van de stem. Het maakt de gebruiker meer bewust van de spieren en spiergroepen die nodig zijn voor het bereiken van de doelstem. Het goede adempatroon komt zonder nadenken.









Neem een goede houding aan, zowel voor de ademhaling als voor de functies van larynx, longen en rug. De spieren van je gezicht, nek, bovenrug en borst zijn ontspannen.


Je hebt nodig een flesje [0,5 liter]met een laagje water 2-3 cm en een siliconen slang [35 cm lang, 9-12mm doorsnee]. Doe de slang in het flesje, in het water. Plaats het uiteinde van de slang tussen de tanden en boven de tong. De tong ligt ontspannen in de mond. Houd het flesje dicht bij het lichaam zodat hals en schouderspieren niet worden aangespannen. Kijk recht vooruit en houd het hoofd in deze houding gedurende de oefeningen. Sluit de lippen om het slang. Adem in door de neus zoals bij gapen met gesloten mond.


Bubbel met stem in het flesje water op “ hoeoeoe”, lange en korte klanken waarbij de wangen ontspannen moeten trillen. Bij veel bellen foneer je te hard in het water. Maak geluid op één toonhoogte. Kies een hoogte die gemakkelijk gaat.

• Herhaal deze klanken “hoeoeoe, hoeoeoe, hoeoeoe,” ook op andere toonhoogtes.
• Word je bewust van wat er in het lichaam gebeurt tijdens deze oefening [houding – adem – stem]

Herhaal deze oefeningen dagelijks 5 x 2 minuten, vaker en langer mag ook.
De oefeningen zijn effectief:

• Als warming up en cooling down.
• Om de stemgeving te ontspannen na stembelasting.
• Om stemproblemen te voorkomen.
• Om na bv. een verkoudheid verkeerde stemgewoontes af te leren.
• Om het huidige stemniveau op peil te houden.
• Om de stemmogelijkheden te vergroten.

• Doe meer water in het flesje, bv. 4-7 cm [meer water is meer tegendruk].
• Varieer de diepte van de slang in het water tijdens bubbelen. Wat ervaar je?
• Maak glijtonen op verschillende toonhoogtes.
• Maak kleine en grote glijtonen.
• Neurie melodieën, [niet staccato] op verschillende toonhoogtes, neem na elke zin voldoende tijd om de natuurlijke ademing te laten komen.
• Oefen de “hoeoeoe-klank” door de slang maar
  uit
  het water.
• Oefen een klank zonder slang, met getuite lippen: “hoeoeoe” en met dichte lippen: “mmmmmmmmm”.
• Voel steeds goed wat je doet, het gevoel zonder water en zonder slang moet hetzelfde zijn als met water en met slang.

• Spreek met de juiste stem lettergrepen, woorden en zinnen uit, bv. namen, dagen en maanden, tellen, “Hallo, hoe gaat het?”, etc.
• Lees teksten hardop voor.
• Gebruik de doelstem tijdens de conversatie.

De LaxVox is ons inziens een goede methode en een welkome aanvulling op de reeds gebruikte stemmethodieken binnen de logopedie. Wij zijn er echter geen voorstander van om alleen deze methode te gebruiken bij stempatiënten. Stemtherapie met al zijn invalshoeken en mogelijkheden blijft noodzakelijk.





Wij willen het belang van begeleiding door de therapeut/stemtrainer benadrukken. Eén keer voordoen en de patiënt ermee naar huis sturen is onvoldoende. Blijf in het begin maar ook later in de therapie regelmatig kijken hoe de patiënt de LaxVox gebruikt. Onze ervaring is dat patiënten soms teveel water in het flesje doen, te hard of te zacht in het water bubbelen en soms ook zonder stem. Ook is het belangrijk aandacht aan de eutone houding te blijven besteden.





Er zijn tot nu toe nog weinig effectstudies bekend over deze methode. Mw Sihvo heeft zelf een effectstudie uitgevoerd onder 35 patiënten. De resultaten hiervan waren positief.
In België heeft Marie-Astrid Meuser in 2011 een enquête gehouden onder stem- therapeuten. Hieruit bleek dat 75 % van de stemtherapeuten de LaxVox niet kende. Van de stemtherapeuten die de methode wel kende gebruikte 60% deze niet.
Gebrek aan materiaal en informatie was hiervan de oorzaak . Marie-Astrid heeft een voorstel gedaan voor verder onderzoek. De onderzoeksvraag hierbij luidt: Is de LaxVox Voice Therapy techniek een effectief hulpmiddel bij de behandeling van stemstoornissen? Hier is helaas nog geen vervolg op gekomen.



” Ik weet niet precies hoe het werkt, maar het lijkt wel te helpen.”


“Ik ken een zanger die door het gebruik van LaxVox weer met veel plezier en zonder klachten zingt. Ik ben zelf wel overtuigd dat het werken met stem en adem op deze manier positief zou kunnen werken. Door de waterdruk ontstaat er toch een soort tegendruk waardoor ademsteun opgeroepen wordt, door de afleiding naar deze adem/waterdruk gaat het stemgeven o.a. bij glijtonen veel gemakkelijker.”



“Lax Vox geeft mensen feedback op hoe ze hun stem gebruiken, ze worden zich bewuster van spanning die los komt bv. in hun wangen, die bij LaxVox in trilling komen.
Na het " bubbelen" klinkt de stem vaak meer ontspannen en voller, patiënten ervaren ruimte en ontspanning.”

“Twee van mijn zangleerlingen, beide astmatisch, werden zich door de LaxVox veel bewuster van hun manier van ademhalen.”

“Een vrouw die een solo moest zingen bij een optreden van haar koor werd verkouden, raakte in de stress en had bijna geen stem.
Nadat ze de LaxVox een aantal dagen 4 keer per dag gebruikte kwam er ontspanning en meer besef van houding, adem en stemgeving. Ze kon het concert gewoon zingen.”

“Een jong meisje had moeite met de registerovergangen. Die hebben we geoefend door met de LaxVox glijtonen te maken. De overgangen gaan nu veel soepeler.”

“Een 65 jarige dame had veel hoestklachten. Ze was nu 5 jaar van het roken af nadat ze 45 jaar had gerookt. Naast bewustwordingsoefeningen voor de lage ademhaling [liggend, zittend en staand] heeft mevrouw 4 keer per dag geoefend met de LaxVox. Deze combinatie van oefeningen had tot gevolg dat mevrouw veel minder hoestte. Haar klacht gaf ze eerst een 10 en die was nu een 2 à 3. Ze is 6 keer geweest.”

“Mensen geven aan dat stemgeven makkelijk gaat en lekker voelt.”


Bovenstaande en onze eigen positieve praktijkervaringen tonen de meerwaarde van LaxVox gebruik binnen de stemtherapie aan.





De siliconen slangen die gebruikt worden voor de LaxVox methode zijn verkrijgbaar bij:
www.flexibeleslangen.nl
Brevosil ZI transparant
Artikelnummer: 74AA00090012 (Inw. Diameter : 9 mm)
Te bestellen op rollen van 50 meter, € 3,29 per meter

is sinds 1990 logopedist. Na een aantal vervangingen in particuliere praktijken is zij in 1991 in Wageningen gestart met een eigen praktijk. Na vele Post HBO cursussen op diverse gebieden heeft zij gekozen voor de opleiding tot stemspecialist bij Hogeschool Utrecht.

Timmy Hartmann,
info@logopediewageningen.nl
0317 - 428614

is sinds 1989 logopedist. Hij werkt in een praktijk in Heerhugowaard en heeft daarnaast veel ervaring opgedaan in een verpleeghuis en op een school voor speciaal basisonderwijs. Na regelmatig post-HBO opleidingen te hebben gevolgd op diverse logopedische gebieden besloot hij om zich te specialiseren tot stemtherapeut bij de Hogeschool van Utrecht.

René Weide, Email: rrweide@xs4all.nl

Logopedie Wageningen | Julianastraat 1 | 6707 DA Wageningen | Tel: 0317 - 428614